De Stadhoudersbrief Bestaat!

door Mariella Konings

Decennia lang circuleert in Holland het gerucht over wijlen Prins Bernhard dat grote consequenties kan hebben voor de positie van het koningshuis. Het gerucht gaat namelijk dat hij bij Hitler tijdens de bezetting gesolliciteerd zou hebben. Hij zou dit gedaan hebben in de zogenaamde ‘Stadhoudersbrief’.

Prins Bernhard zur Lippe-Biesterfelt, de stamvader van het huidige koningshuis van Nederland, was tijdens zijn leven een omstreden man, zowel geliefd als verguisd bij het Nederlandse volk. Voordat hij trouwde met kroonprinses Juliana was hij in dienst van Hitler als SS-officier. Maar nog voor de oorlog uitbrak ontvluchtte Bernhard het repressieve regime, en nadat de Duitsers Holland waren binnengevallen in 1940 wierp Bernhard zich op als een van de felste strijders tegen Hitler en de Nazis. Vanuit de Geallieerde gebieden leidde hij het ondergrondse verzet tegen de bezetters, en laadde daarmee de dank van het volk op zich.

Echter, jaren na de oorlog begon het gerucht te circuleren dat Prins Bernhard tijdens de oorlog ‘fout’ was geweest en dat hij tijdens de bezetting geprobeerd had in dienst van Hitler te treden en Holland over te dragen, op voorwaarde dat hij leider van Holland mocht zijn. Deze brief, wordt de “Stadhoudersbrief” genoemd.

Terwijl het bestaan van deze brief nooit is aangetoond, circuleert het gerucht over het bestaan ervan sinds de jaren ’80, en zijn heel veel Nederlanders ermee bekend.

Voor en tijdens de oorlog onderhield Bernhard contact met zijn moeder Armgard en zijn broer Aschwin in Nazi Duitsland via een brievenwisseling, die onder meer langs het Vaticaan liep (1), zoals via internuntis Paolo Giobbe, de diplomatieke vertegenwoordiger van de Paus in Amsterdam. Toen de Duitsers Holland bezetten, keerde Giobbe terug naar Vaticaanstad terwijl de Jezuieten de taak op zich namen om Bernhard’s correspondentie naar het Vaticaan te sluizen. Van daaruit werd zijn post hoogstwaarschijnlijk door de openlijke nazi internuntius in Berlijn, Cesare Orsenigo, overgebracht, niet alleen aan Bernhard’s familie maar ook berichten aan Himmler en Hitler zelf.

In 1969 publiceert De Telegraaf een selectie uit de memoires van de voormalige Abwehr officier Richard Gerken, die een belangrijke positie had in de militaire inlichtingendienst. De toenmalige adjunct-hoofdredacteur van de Telegraaf, Jan G. Heitink, drukte bij die gelegenheid het eerste blad van die memoires achterover, omdat die de naam van een Nederlandse informant van Gerken bevatte die met een laagje lak was verhuld en daardoor waarschijnlijk makkelijk te achterhalen.
De interne “geheime dienst” van De Telegraaf onderzocht het document vervolgens, en was in staat de gecensureerde naam te achterhalen. Gerken’s informant bleek generaal Hasselman te zijn (codenaam Brunhilde), die tijdens de oorlog werkzaam was bij de Generale Staf in Den Haag.

Toen de Telegraaf dit nieuws echter wilde publiceren, werd het ‘van boven af’ tegengehouden omdat de naam van Hasselman ‘in verband met Bernhard gebracht kon worden’.

Een mogelijk verband met Bernhard liet Jan Heitink, toenmalig adjunct-hoofdredacteur van de Telegraaf, niet los. Behalve journalist en gerenommeerd redacteur van de grootste krant van Nederland was Heitink als correspondent in Parijs werkzaam geweest voor de Franse inlichtingendienst, en onderhield sindsdien goede contacten met hen.
In 1981 ging Heitink dan ook naar het hoofdkwartier van de geheime dienst in Parijs, “La Piscine”, om een duidelijker beeld te krijgen van eventuele verbanden tussen Hasselmans en Bernhard.
Ton Biesemaat, onderzoeksjournalist, schrijft in ‘Must’ in 2005: “Heitink krijgt op het hoofdkantoor de schrik van zijn leven. Men laat hem volgens een op 2 juni 2003 ondertekende verklaring van Heitink zelf (…) de stadhoudersbrief te zien.” (2) De brief was gedateerd 24 april 1942.

Terwijl Heitink geschokt de Stadhoudersbrief bestudeert, raadden de Franse hem aan te gaan praten met Michael Graf Soltikow, die tijdens de oorlog bij de Abwehr had gewerkt en die in 1981 in zuid Frankrijk woonde. Tijdens de oorlog had Soltikow een netwerk van infiltranten en informanten gerund, en Bernhard’s moeder Armgard en haar minnaar Kolonel Pantchoulidzev hadden tot zijn informanten gehoord.
Tijdens de oorlog had Soltikow delen van de briefwisseling tussen Bernhard en zijn familie in Nazi Duitsland onderschept. In het gezelschap van een lid van de Franse geheime dienst overlegde Soltikow een aantal brieven van Bernhard aan Heitink. Uit de correspondentie met zijn familie in Duitsland, blijkt dat Bernhard een overtuigd Nazi was die in de vertrouwelijke correspondentie zijn trouw aan Hitler uitte.

Zo beschreef Heitink een brief van Bernhard aan zijn moeder: “… en een brief (d.d. begin april 1940) waarin hij na de val van de Noorse ertshaven Narvik, een maand voor Nederland werd aangevallen, zijn vreugde over die val uit. Hij had n.l. gevreesd dat Narvik niet veroverd zou worden, en dan schrijft hij ‘dat hij nu het liefst voor beide vrouwen (kon. Wilhelmina en prinses Juliana) luidkeels ‘Heil Hitler’ zou hebben geroepen’.” (2)

Solitkow wist overigens niets van de Stadhoudersbrief, maar was goed bekend met het Stadhoudersplan. Volgens hem was dat van september 1939 tot mei 1940 uitgedacht, ontsproten aan het brein van Pantchoulidzev.

Het bezoek aan La Piscine en Soltikow laat bij Heitink een bittere nasmaak achter over Bernhard. Hij had de Stadhoudersbrief onder ogen gekregen en geconstateerd dat het gerucht waar was – zoals in Nederland wordt beweerd. Bovendien constateerde Heitink dat Prins Bernhard de brief zelf had ondertekend. Bernhard was dus een overtuigd Nazi gebleven, en had geprobeerd Nederland officieel aan Hitler over te dragen.

Maar de reden dat de brief zo hardnekkig verborgen gehouden moet worden is niet omdat de brief inderdaad bestaat en Bernhard hem inderdaad heeft ondertekend. De Stadhoudersbrief heeft een ander geheim.

Het geheim van de Stadhoudersbrief is dat er nog een andere handtekening onder de brief stond. Ton Biesemaat, onderzoeksjournalist, schrijft in ‘Must’ in 2005: “Heitink krijgt op het hoofdkantoor de schrik van zijn leven. Men laat hem (…) de stadhoudersbrief te zien. De stadhoudersbrief is ondertekend door Juliana en Bernhard. De brief is niet groter dan een A5 – een kattebelletje – met het logo van de prins erop voorgedrukt.” (2)

De Jezuieten, ondertussen, verantwoordelijk waren voor het feit dat de Stadhoudersbrief bij Hitler belandde, waren ook betrokken bij de terugkeer van de Stadhoudersbrief. (1) De brief is aan het eind van de oorlog onder hun hoede vanuit Berlijn door een Nederlandse spion het land uitgesmokkeld. Uiteindelijk belandde de Stadhoudersbrief bij de Franse inlichtingendiensten, maar zou mogelijk tegenwoordig bij de Amerikaanse inlichtingendiensten bewaard worden.

Nadat bekend werd dat Heitink in 2003 een ondertekende verklaring had afgelegd over de Stadhoudersbrief, werd hij onder grote druk gezet om zijn verklaringen in te trekken. Desondanks zweert Heitink dat hij de Stadhoudersbrief bestaat en dat hij hem met eigen ogen heeft gezien.

Overigens kunnen wij hoogstwaarschijnlijk binnenkort een interessante onthulling verwachten. In 1982 nam een bevriende medewerker van de CIA contact op met Jan Heitink en vertelde hem dat de “Holland-documenten in onze archieven vrijgegeven zullen worden in maart, 17 maart 2008, gegeven dat Juliana & Bernhard dan allebei drie jaar dood zijn, anders zal het wat langer duren.”

Wat de “Holland documenten” waren kon de CIA agent niet zeggen, maar hij voegde toe: “Het zal zekere gevolgen hebben. we vinden dit niet leuk om te doen, maar het is onmogelijk om onze mond voor eeuwig dicht te houden.” (2)




Bronnen:

(1) “Bernhards stadhoudersbrief bestaat!”, Ton Biesemaat, Must Magazine, Nr.3, februari/maart 2005.

(2) “De agent van de Republique Francaise en de Stadhoudersbrief”, Ton Biesemaat, Must Magazine, Nr.3, februari/maart 2005.